Dijitalleşme hayatı değiştirdiği gibi işçi-işveren ilişkilerini de temelden değiştirdi. Covid-19 öncesinde başlayan değişim, uzaktan çalışmanın normalleşmesiyle zirveye ulaştı. Elbette bu değişime karşı hukuk da sessiz kalamazdı. Örneğin uzaktan çalışma ile ilgili yönetmelik bu dönemde yürürlüğe girdi ve artık uzaktan çalışma protokolü hayatımızın bir parçası haline geldi.
Sanal Kaytarma Nedir?
Sanal kaytarma, literatüre teknolojinin gelişmesi ile eklenen yeni bir kavramdır. Çalışanların, şahsi veya şirketin cihazlarıyla işletmedeki zamanlarını iş dışındaki faaliyetler için harcamasına “sanal kaytarma” denilmektedir. İnternette geçirilen zaman çalışan için bir mola niteliğinde olduğu için faydasının olduğu da düşünülmektedir. Yine de çok özet olarak işçi ile işveren arasındaki bağda taraflardan birisi ücret öderken diğer taraf da zamanını işverene özgülemesi beklenmektedir. İşveren sürekli olarak ödediği ücretin karşılığını almak için bu sanal kaytarmayı engelleyecek tedbirlere başvurmaktadır. Fakat artık çalışanların da ceplerinde akıllı cep telefonu olduğu düşünüldüğünde bu mücadelede pek başarılı olunduğu söylenemez. Mücadelenin çok aşırıya gittiği noktalarda özel hayatın gizliliğini ihlal, haberleşmenin gizliliğini ihlal gibi suçların da işlendiği görülmektedir.
Uzaktan çalışma artık normal bir uygulama haline gelmiştir. Bu durumda çalışan kendisine verilen işleri belirli bir zamanda tamamlaması halinde kendisine izin verildiği anlamına da gelebilecektir. Bu sebeple aksi bir düşünce varsa yönetmelik, protokol gibi özel bir düzenlenme yapılmasında fayda vardır. Yine de özel amaçla internet kullanım süresinin işleri beklenen özen ve hassasiyeti ortadan kaldıracak düzeye ulaştırması halinde genel kurallar gereğince çalışan aleyhine bir durum oluşacaktır.
Müstehcen içerikli paylaşımların %70’ i çalışma saatleri içerisinde gerçekleşmektedir (Staff Report, 2010). Saratoga Enstitüsü’ nün ABD’ de yaptığı bir araştırmada da katılımcıların %56’sı mesai saatlerinde yetişkin sitelerini ziyaret ettiğini ve internet üzerinden kumar oynadığını kabul etmiştir. Akıllı telefonların artışı ve mobil internetin de artışıyla gün geçtikçe çalışma saatlerinde sanal kaytarma süresi artmaktadır.
İşçinin Özel Amaçla İnternet Kullanımının Sonuçları
Yargıtay’ın genel yaklaşımına göre işverenin açıkça yasaklamasına rağmen internetin özel amaçlı kullanması halinde önceden ihtara gerek olmaksızın iş sözleşmesi feshedilebilir. İşçinin pornografik resimleri, videoları, işletmenin veri taşıyıcısına indirmesi ve yüklemesi halinde de ihtara gerek yoktur.
Mevzuatımıza göre işçinin yüklendiği işi yaparken özenli davranması ve işverenin hukuka uygun menfaatlerinin koruması zorunludur. Bu sebeple çalışan, çalışma saatleri içerisinde iş görmekle yükümlüdür. Özel bir işiyle meşgul olmamalı ve elbette internette iş dışındaki faaliyetlere zaman ayırmamalıdır.
Taraflar arasında yazılı iş sözleşmesi yapılarak işyerinde internetin özel amaçla kullanımına ilişkin sınırlayıcı düzenleme getirilebilir. En sık başvurulan uygulama bilgisayar kullanım ve bilgi güvenliği taahhütnamesinin imzalanmasıdır. İş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi, işyeri uygulaması, işyeri iç yönetmeliği, talimatlar gibi yöntemlerle düzenleme yapılabilir. Düzenlemelere rağmen özel kullanım durumunda işveren, uyarma, kınama vb. türlerde disiplin cezası verebilir. Ayrıca işveren özel amaçlı internet kullanımından zarara uğramışsa bu zararı tazmin edebilecektir.
İşçinin işyerinde özel amaçla internet kullanımı durumunda; kullanımın niteliğine, iç düzenlemelere, düzenlemelere aykırılığa göre değişmekle birlikte, işverenin iş sözleşmesini feshetme imkanı bulunmaktadır. İşverenin özel amaçla kullanımı yasaklamasında göstermiş olduğu açıklık, ihlalin boyutuna göre fesih hakkı değerlendirilecektir. Feshin son çare olması ilkesi açısından, ihlal büyük değilse işverenin uyarma adımlarını gerçekleştirmesi gerekecektir. Düzenlemelerde yer almasına rağmen bütün işçilere benzer olaylarda uygulanması da eşitlik ilkesi açısından kritik olacaktır. Bütün işçiler düzenlemeyi ihlal ederken, sadece bu sebepten sözleşmenin feshedilmesi yerinde olmayacaktır.
Legalmatic Blog Yazıları
