Kanada'da Şirket Kurmak

Yeni bir iş için en uygun hukuki yapının seçimi, çoğu hukuki karar gibi, işin özel durumuna bağlıdır. Erken aşamalarda, çoğu Kanada işletmesi tek kişilik işletme (%64) veya ortaklık (%20) şeklindedir. Yalnızca %11’i şirket olarak kurulur. İş büyüdükçe ve gelir arttıkça, işletmenin yapısı değişir. Artan gelirler, işletmeye daha fazla sofistikasyon ve olgunluk getirir ki bu da kısmen daha resmi yapılarla gösterilir. Ek olarak, işin başlangıcında birleşmemiş yapıların önemli vergi avantajları (girişimcinin diğer kaynaklardan aldığı gelirle karşılanabilecek zararlar olduğunda) iş daha karlı hale geldikçe, şirket biçiminin vergi avantajlarıyla değiştirilir (örneğin, bir Kanada kontrolündeki özel şirketin ilk C$500,000 aktif iş geliri, bireylerin ödediği en yüksek marjinal orandan çok daha düşük bir vergi oranına tabidir).

Bir girişimin başlangıçtaki yapısını belirlerken, potansiyel yatırımcıların gereksinimleri en önemli unsurlardan biri olabilir. Gelecekteki finansmanın kimliğini ve yapısını tahmin etmenin zorluğu, yeni bir iş yapısını kurarken ana kuralı belirler: mümkün olduğunca basit tut.

Girişim sermayedarları, riski en aza indirmeye odaklanmıştır ve alışılmamış ya da karmaşık hukuki yapıları tercih etmezler (kendi belirledikleri yapılar hariç). Genel olarak, girişim sektörü ‘2-6-2 Kuralı’ ile tanımlanabilir. Bu kurala göre, 10 yatırım yapılan şirketten ikisi büyük başarı elde edecek ve girişim sermayesi fonunun çoğu karını sağlayacak; altı şirket ‘yaşayan ölü’ haline gelecek, yani belirli bir büyüklüğe ulaşacak, karlı hale gelecek ancak önemli bir büyüme oranı gösteremeyecek; ve iki şirket fon için tam kayıp olarak iflas edecek. Kanada’da işletme hayatta kalma oranı oldukça yüksektir. Bir yıl sonra, işletmelerin %94,5’i hayatta kalır. Üçüncü yılın sonunda, işletme hayatta kalma oranı yaklaşık %70’in biraz üzerindedir, 10 yıl sonra ise %42,9’dur. İstatistikler, işletme hayatta kalma oranı ile başlangıçtaki iş büyüklüğü arasında pozitif bir ilişki olduğunu da vurgular. Çalışmaya çok sayıda çalışanla başlayan işletmelerin, daha az sayıda çalışanla başlayanlara göre daha yüksek bir hayatta kalma oranı vardır. 10 yıl sonra, 1 ila 4 çalışanla faaliyete başlayan işletmelerin %42,4’ü hala aktifken, 50 ila 99 çalışanla faaliyete başlayan işletmelerin %55,4’ü aktif durumdadır.

Kanada’da Şirket Türleri

Kanada’da, yıllar içinde hemen hemen her şirket türü start-up kurmak için kullanılmıştır. Örneğin, 1990’larda yazılım geliştirme işletmeleri arasında şahsi yükümlülüklerin olduğu sınırlı ortaklıklar popülerdi. Teknolojiyle ilgili işler için ortak girişimler de yaygın bir tür olmuştur. Günümüzde, sermaye şirketleri Kanada’da hâkim şirket türüdür. Kanada’da 13 eyalet ve bölge, bir işletmenin şirketleştirilmesi için düzenleyici bir çerçeve sunar. Ayrıca, federal çerçevenin yanı sıra, Kanada’da bir işletmenin şirketleştirilebileceği 14 yargı bölgesi vardır. Bir eyalette diğerine göre şirketleştirme arasındaki farklar ABD ile karşılaştırıldığında küçüktür. Örneğin, Delaware, ABD’de halka açık şirketlerin yarısından fazlasını ve Fortune 500 firmalarının %64’ünü tescil etmiştir. Kanada hükümetleri, şirket dosyalama gelirleri yıllık bütçelerinin ihmal edilebilir miktarlarını oluşturduğundan, şirketleştirme işine ekonomik teşvikten çok az yararlanır.

Şahıs Şirketi

Şahıs şirketi, en temel hukuki yapıdır. İşletmenin sahibi aynı zamanda tüm operasyonu yöneten tek kişidir. İşin başlangıcında, şahıs şirketi, kurulum sürecinin basitliği nedeniyle tercih edilebilir. Sahibi, ticaret ve ticareti etkileyen federal, eyalet ve yerel yönetmeliklere uymak zorunda olabilir. Quebec’te, işletme sahibi tam adından farklı bir ad altında faaliyet göstermek istiyorsa, Quebec İşletme Kayıt Ofisi’ne (Registraire des enterprises) kaydolmalı ve İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun’a uymalıdır.

Şahıs şirketinin kurulum sürecinin basitliği ve düşük maliyeti bu işletme formunun tek avantajlarıdır. Bu, birçok işletmenin hızla başka bir işletme formuna geçiş yapmasının sebebidir. Dezavantajlar arasında, işletmenin sahibinden ayrılamaması, bu durumun sahibin mal varlıklarının işletme borçları için kullanılmasına yol açması yer alır. Ayrıca, şahıs şirketleri, vergi planlaması yapmak için çok az fırsat sunar, çünkü elde edilen gelir sahibin vergilendirilebilir gelirine dahil edilir. Bu ve diğer dezavantajlar, şahıs şirketlerine finansman bulmayı zorlaştırır.

Sermaye Şirketleri

Kanada’da ortaklık, kar amacı güden kişiler arasındaki iş ilişkisidir. Ortaklar bireyler, şirketler veya diğer ortaklıklar olabilir. Ortaklık, vergi amaçları için, kazanç ve zararların ortakların kişisel vergi beyannameleri üzerinden ödenmesi gereken bir akışkan varlık olarak kabul edilir. Kanada’da üç ana ortaklık türü vardır: Genel ortaklık, birden fazla kişiyi içeren ve basitliğiyle çekici olan bir yapıdır, ancak ortaklara sınırsız sorumluluk yükler. Quebec’te ise, bir ortağın kişisel alacaklıları, ortaklığın alacaklılarına göre önceliklidir.

Kanada’da ortaklık hukuku eyalet yetkisi altındadır. Genellikle belirli bir eyaletin yasaları altında kurulan ortaklıklar, birden fazla eyalette faaliyet gösteriyorsa, her bir eyaletin yasalarına uymak ve kaydolmak zorunda kalabilir. Örneğin, Quebec’te genel bir ortaklık, İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun’a göre kayıt beyanında bulunmalı ve eyalette iş yapabilmek için Fransızca bir isim kullanmalıdır. Ontario’da ise, dış eyalet sınırlı sorumluluk ortaklığı, İş Adları Yasası altında firma adını kaydetmedikçe eyalette iş yapamaz.

Quebec eyaletinde, ortaklıklar Québec Medeni Kanunu ve İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun ile yönetilir. Ontario’da ise, ortaklıkları düzenleyen yasalar Ortaklıklar Yasası ve Sınırlı Ortaklık Yasası’dır. Her iki eyalette de bu yasalar, ortaklar arasındaki ve üçüncü taraflarla ilişkilerdeki hak ve yükümlülükleri tanımlar. Kayıtla ilgili olarak, Quebec’te ortaklar, Quebec İşletme Kayıt Ofisi’ne (Registraire des entreprises) kaydolmalı ve İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun’a uymalıdır. Ontario’da benzer bir gereklilik İş Adları Yasası altında bulunmaktadır. Quebec’te, ortaklık beyanı eyalette iş yapmak için Fransızca bir isim içermelidir.

Limited Ortaklık

Limited şirket, yasalar tarafından belirlenen ve ilgili ortaklık yasası altında bir ortaklık beyanı dosyalanarak kurulan bir ortaklık türüdür. Bu tür bir ortaklıkta, sınırlı ortağın sorumluluğu, ortaklığa yaptığı yatırımla sınırlıdır, ancak karşılığında sınırlı ortak, ortaklık işine katılma hakkından vazgeçer. Sınırlı ortaklık, özel sermaye fonları, halka açık finansman ve gayrimenkul sendikasyonları için sıkça kullanılır. Ontario’da, Sınırlı Ortaklık Yasası, ortakların genel ortaklar tarafından imzalanan bir beyanı dosyalamalarını ve bu beyanı her beş yılda bir yenilemelerini gerektirir. Quebec’te ise, sınırlı ortaklık, İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun altında bir kayıt beyanı dosyalayarak kurulur. Limited ortaklık, kaydını iyi durumda tutmak için her yıl bir yıllık beyan dosyalamalıdır.

Limited ortaklık, Kanada’nın çoğu yargı bölgesinde tanınan ve özellikle hukuk büroları ve diğer profesyonel hizmet firmaları tarafından kullanılan özel bir ortaklık türüdür. Bu ortaklık türünde, bir ortak kendi sorumluluğunu gerektiren bir şekilde hareket ettiğinde, sadece kendi varlıkları risk altında olur, diğer ortakların varlıkları değil. Ayrıca, beyan edilmemiş ortaklık, kayıt gibi gerekliliklerden bağımsız olarak var olan ve yazılı veya sözlü bir anlaşmadan doğabilen de facto bir ortaklık türüdür. Quebec’te, yasalara uygun bir beyan dosyalamayan genel veya sınırlı ortaklıklar, beyan edilmemiş ortaklık statüsüne geçer.

Bu işletme türü, her ortağın, ortak girişimin kullanımı veya işletimi için alınan borçlardan diğer ortaklar adına kişisel olarak sorumlu olmasından dolayı birçok dezavantaja sahiptir. Ayrıca, de facto bir yapı olması nedeniyle, ortaklar beyan edilmemiş bir ortaklık kurma niyetinde olmasalar bile bu eksikliklerden zarar görebilirler. Bu durum, istemeden risk ve sorumluluk yaratır.

Şirket – Anonim Şirket

Kanada’da şirket, en yaygın işletme organizasyon türüdür. Ülkemizdeki anonim şirketlere benzer. Şirketin, hissedarlarından ve yönetiminden ayrı bir hukuki kişiliği vardır ve hissedarların veya yöneticilerin ayrılması ya da ölümünden etkilenmeyerek potansiyel olarak sürekli bir varlığa sahiptir. Şirket, ayrı bir hukuki varlık olarak, bireylerin sahip olduğu benzer haklara, yetkilere ve yükümlülüklere sahiptir: mülk sahibi olabilir, iş yapabilir ve hukuki ve sözleşmesel yükümlülükler üstlenebilir. Şirketler, hem federal hem de eyalet düzeyinde kurulabilir ve bu kurumlar tarafından düzenlenir. Federal düzeyde bir şirket, kurulduğu eyalette doğal olarak iş yapabilir ve o eyaletin sınırlarının ötesinde de faaliyet gösterebilir. Buna karşılık, eyalet düzeyinde kurulmuş bir şirketin böyle bir hakkı yoktur.

Kanada’daki federal ve eyalet işletme şirketi yasaları birçok açıdan benzer olmasına rağmen, kuruluş yerini belirleyebilecek bazı farklılıklar vardır. Bunlar arasında kuruluşun kolaylığı ve zamanlaması, şirket işlemlerinin esnekliği, lisans gereksinimleri, ücretler ve vergiler, yönetim kurulu üyelerinin ikamet şartları ve sürekli açıklama gereksinimlerinin kapsamı bulunur. Özellikle Quebec yasası, yabancı yatırımcılar tarafından tercih edilir. Quebec yasası, direktörlerin ikamet şartı koymaz ve şirketin yönetim kurulu toplantılarını Quebec dışında yapmasına izin verir. Ayrıca, Quebec yasası, tek hissedarlı şirketlerin oluşturulmasına ve bazı yönetmelik ve hissedar toplantılarına ilişkin gerekliliklerden muaf olmasına izin verir. Her faal şirket, işveren numarası ve mal ve satış vergisi numaraları için ilgili hükümet kurumlarına kaydolmalıdır.

Şirket hissedarları, şirketin sahipleridir ancak genellikle işletmenin işlerini yönetmezler veya şirket adına işlem yapmazlar. Yasal olarak, şirketin yükümlülüklerinden sorumlu tutulmazlar. Hissedarlar, şirketin operasyonlarını yönetmek için yönetim kurulu üyelerini, hissedarların yıllık toplantısında seçerler. Genellikle, yönetim kurulu üyeleri, bazı yetkilerini devrettiği görevlilere atama yapar ve bu görevliler şirketin günlük operasyonlarını yönetir. Bu görevliler arasında başkan, hazinedar veya sekreter bulunabilir. Hissedarlar, şirketi doğrudan kontrol etmeyi tercih ederlerse, oybirliğiyle alınan hissedar anlaşması yapabilirler. Bu anlaşma, şirketi yönetme sorumluluğunu ve yükümlülüğünü yönetim kurulundan hissedarlara aktarır.

Yöneticiler ve görevliler, şirkete karşı bir sadakat yükümlülüğüne sahiptir, yani şirketin en iyi çıkarlarını gözeterek dürüstçe ve iyi niyetle hareket etmelidirler. Her zaman yasalara ve hissedarlar anlaşmasına uygun olarak, özen, dikkat ve beceriyle hareket etmelidirler. Ayrıca, çıkar çatışması kurallarını takip etmelidirler, aksi takdirde şirketin koruyucu perdesi kaldırılırsa kişisel olarak sorumlu olabilirler. Bu, ödenmemiş vergiler veya çalışan maaşlarıyla ilgili durumlarda da geçerli olabilir. Şirketin, yöneticilerin ve görevlilerin kişisel varlıklarını korumak için sigorta satın alması önerilir. Şirketin ana avantajları, hissedarların sınırlı sorumluluğu, sürekli var olma olasılığı ve finansman ve mülk planlama amaçları için şirket formunun esnekliğidir. Dezavantajlar, şirketin kuruluşu, işletilmesi, yıllık bakımı ve feshi ile ilişkili maliyetleri içerir. Şirket ayrı bir vergi mükellefi olduğundan, hissedarlar doğrudan herhangi bir vergi kaybına erişemez ve şirketi ortaklık gibi tüzel olmayan bir varlık kadar vergi açısından verimli bir araç olarak kullanmak daha zor olabilir.

Kanada’da Şirket Kuruluş Süreci

Kanada Vatandaşı Olmayanlar

Kanada’da şirket kurma süreçlerinde, yabancı bireylerin iş kurma ve yönetme süreçlerine girmeleri için çalışma izni alması gereklidir. Kanada, yabancı yatırımları teşvik etmek ve iş gücü çekmek için yabancılara yenilikçi iş fikirlerini Kanada’da geliştirip uygulama olanağı sunan bir start-up vizesi uygulaması başlatmıştır. Göç sürecinin karmaşıklığı, iş faaliyetlerinin süresi, yabancı bireyin niyetleri ve Kanada iş piyasasının durumu gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Örneğin, bir yabancı Kanada’ya gelip Kanadalı müşterilere yabancı malların satışını pazarlamak için ziyarette bulunursa, bu bir iş ziyareti olarak kabul edilir. Ancak, Kanada’da yabancı malları ithal eden bir iş kurmaya karar verirse, çalışma izni alması gerekir.

Çalışma vizesi, uluslararası iş faaliyetlerine kısa süreliğine katılan yabancı bireyler olarak tanımlanır. Bu bireyler, Kanada iş piyasasına girmek niyetinde olmamalı, Kanada’daki faaliyetleri uluslararası kapsamda olmalı, ücretlerinin ana kaynağı Kanada dışında olmalı ve işverenlerinin kar elde etmesi Kanada dışında gerçekleşmelidir. Eğer çalışma vizesi sahibi bu kriterlerden birini karşılamazsa, yasalar gereği çalışma izni alması gerekebilir. Çalışma izni, yabancı bireyin Kanada’da hangi kurum için, hangi meslekte ve nerede çalışabileceğini belirten bir belgedir ve belirli bir geçerlilik süresi ve uyulması gereken koşullar içerir.

Çalışma izni almanın iki yolu vardır. İlk durumda, iş faaliyeti, yasanın altındaki istisnalardan birine uygun olmalıdır, örneğin (a) şirketler arası transfer, (b) Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) profesyonel kategorisi, (c) AB-Kanada Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması (CETA), (d) giriş hükümleri olan diğer serbest ticaret anlaşmaları, (e) NAFTA yatırımcı veya tüccar kategorileri, (f) girişimciler ve (g) eş istihdam programı. Başvuru yukarıda belirtilen istisnalardan birine uymuyorsa, kişinin Kanada Hizmetlerine bir İş Piyasası Etki Değerlendirmesi için başvurması gerekecektir.

İş Göçmenliği Programı – Start-up girişimcileri

İş Göçmenliği Programı, nitelikli iş insanları veya Kanada’nın kültürel veya atletik alanlarına önemli katkıda bulunacak kişiler için göçü kolaylaştırmak amacıyla özel olarak tasarlanmıştır. Bu tür vize için uygun olan iki göçmen kategorisi vardır: kendi işini kuran kişiler ve ‘Start-up Vize’ programı altında uygun bulunanlar.

Kendi işini kuran kişiler, dünya çapında kültürel etkinliklerde veya atletizmde yer almış veya çiftlik yönetimi deneyimine sahip olan ve Kanada’da ekonomik olarak kurulmayı amaçlayan kişilerdir. Kendi işini kuran göçmenler için başvuran bireyler, eğitim, deneyim, yaş, İngilizce ve/veya Fransızca becerisi ve Kanada’ya uyum yeteneği gibi belirli kriterleri karşılamalıdır. ‘Start-up Vize’ programı, göçmen girişimcileri Kanada’nın özel sektör fonlayıcıları ve mentorları ile bağlamayı amaçlar. Program, yeniliği, iş yaratımını ve uluslararası rekabete uygun şirketlerin kurulmasını teşvik etmeyi, aynı zamanda Kanada iş ortamına yardımcı olmayı ve Kanada özel sektörünün yetenekli yenilikçilerden faydalanmasını amaçlar.

Start-up Vize programına katılmak için üç yol vardır. Birincisi, başvuran kişi, belirlenmiş bir Kanada girişim sermayesi fonundan en az C$ 200,000 yatırım alarak uygun olabilir. İkincisi, Kanada’da belirlenmiş bir melek yatırımcı grubundan en az C$ 75,000 yatırım alabilir. Son olarak, başvuran kişi, belirlenmiş bir Kanada iş inkübatöründen destek alabilir. Ayrıca, Start-up Vize başvuru sahipleri, hükümet tarafından onaylanmış bir dil testi yaparak İngilizce veya Fransızca yeterliliklerini kanıtlamalı ve en az bir yıllık yükseköğrenim tamamlamış olmalıdırlar.

Şirket Kurulış Adımları

Göçmenlik gereklilikleri tamamlandıktan sonra, Kanada’da iş kurma süreci başlar. Kanada’da bir işletmeyi şirketleştirmek hızlı ve basittir. Federal şirketleştirme için yetkili kurum Corporations Canada’dır, Quebec’de ise şirketleştirme QBCA altında Registraire des entreprises tarafından yürütülür. Quebec’te şirketleştiren kişiler, yasal yapısına uygun sürece uymalıdır. Çoğu işletmenin Quebec İşletme Kayıt Ofisi’ne (Registraire des entreprises du Quebec) kayıt olması gerekir. Sadece sahibinin adını taşıyan şahıs şirketleri ve belirtilmemiş ortaklıklar, tütün perakende satış noktaları veya bronzlaşma salonları kayıt beyanında bulunmaktan muaf tutulur. Kayıt beyanı elektronik olarak dosyalanabilir ve gerekli tüm bilgiler Quebec İşletme Kayıt Ofisi’nin web sitesinden kolaylıkla bulunabilir.

Quebec’te, var olan isimlerle olası karışıklıklar için önceden onay gerektirilmese de, işletmenin ismini seçerken özel bir dikkat gereklidir. Eğer bir üçüncü taraf, seçilen isme itiraz ederse, girişimci sorumlu tutulabilir. Üçüncü bir taraf, Kayıtçıdan bir işletmenin ismini değiştirmesini veya kullanmayı bırakmasını talep edebilir. Böyle bir durumda kesin bir tazminat miktarı belirlemek zordur, ancak tazminat miktarı mahkeme tarafından duruma ve karışıklığın işletmeye etkilerine göre belirlenecektir. Ayrıca, isim Quebec Fransızca Dil Tüzüğü’ne uygun olmalıdır. İşletmelerin Hukuki Kamuoyuna Açıklığına Dair Kanun’un tüm gerekliliklerine uyulmaması, kaydın reddedilmesine yol açabilir.

Kayıt başvurusu eksik, imzasız veya yanlışsa ya da girişimci, Ministre de l’Emploi et de la Solidarité Sociale tarafından belirtilen form ve iletim yöntemlerine uymazsa kayıt reddedilebilir. Ayrıca, gerekli ücretler ödenmezse kayıt kabul edilmeyecektir. Kanada’da bir şirket kurmanın işlem ücretleri pahalı değildir. Her iki yargı düzeyinde de, başvuru dosyalanma tarihinden itibaren işlem süresi bir ila beş gün arasında değişir. Hızlandırılmış hizmet için ek ücret alınır. Quebec’te, şirket kurulduktan sonra, NEQ (Quebec’te iş yapan her işletmenin resmi tanımlama numarası) alır. NEQ, işletmenin Quebec yönetim kurumlarıyla ilişkilerini basitleştiren on haneli bir referans numarasıdır. Yıllık C$ 30,000’ı aşan ticari faaliyetlerde bulunan işletmeler, mal ve satış vergisi için de kaydolmalıdır. Federal düzeyde, yeni kurulan şirket, Corporations Canada’dan bir iş numarası (BN) alır. NEQ ve BN, vergilendirme amaçları için de şirketleri tanımlamak için kullanılır

Şahıs şirketleri, ortak girişimler ve ortaklıklar için kayıt süreci daha basittir. İşletmeyi başlatan taraflar (beyan edilmemiş ortaklıklar hariç) hukuki olarak işletmeyi oluşturan bir anlaşma yapmalıdır. Ardından, ilgili eyalet veya bölgede kaydolmalı, bir İş Numarası (BN, ister eyalet ister federal olsun) almalı ve ilgili vergi hesaplarını açmalıdırlar.

Bir federal kooperatif kurmak için, başvuru, ilgili ücretlerle birlikte e-posta, faks veya posta yoluyla yapılmalıdır. Gerekli belgelerin listesi çevrimiçi olarak mevcuttur ve bir NUANS raporu gereklidir. Eyalet kooperatifleri için prosedür benzerdir.

Kanada’da banka hesabı açmak çok basittir. Girişimcilerin, bir banka şubesine gidip çeşitli belgeler sunmaları gerekir, bunlar arasında şirketin tüzüğü, mülkiyet ortaklığı beyanının bir kopyası veya yöneticilerin listesi bulunabilir.