Dijital Miras Nedir?
Deprem ve Dijital Miras konusu için öncelikle dijital miras konusunu ele alacağız. Elim bir deprem felaketi ile binlerce vatandaşımızı kaybettik. İlk günden bu yana herkes depremzedelere destek için büyük gayret gösteriyor. Depremde hayatını kaybeden vatandaşlarımızın geride kalan yakınları bir süre sonra ister istemez miras ile ilgili konuları çözmeye çalışacaklar. İlk günler bunları düşünmenin imkanı yok fakat bu tür hukuksal konular da hayatımızın bir parçası, dijital haklar da yeni nesil bir gerçeklik olarak karşımızda. İşte biz de bu konuda elimizden geldikçe bildilendirme yapmaya çalışacağız.
Miras bir kimsenin ölümü itibariyle varislerine kalan maddi değeri bulunan hakları, borçları ve malları ifade etmektedir. Dijital miras, bir kişinin internet ortamında oluşturduğu veya kullandığı tüm verilerin, bu kişinin ölümü sonrasında ne olacağını belirleyen bir kavramdır. Kripto paralar, NFT koleksiyonları, her türlü kişisel veri, ücretli satın almalar, abonelik süresi dolmamış hesaplar, sosyal medya hesapları, e-posta hesapları, fotoğraf ve belgeler gibi dijital varlıkların ne olacağını ve kimin kullanabileceğini içerir.
Miras konusu kişi ölür ölmez hemen akla gelmez. Akla gelse de harekete geçilmez. Önceki kişinin cenaze işlemlerinin tamamlanamsı, bölgesel kültüre göre matem süresinin geçmesi, mevlüdlerin okunması vs gibi süreler vardır. Hatta ölümünden 40 geçmedikçe bu tür mal – mülk konularının açılması ayıplanır. Günümüzde dijital varlıklar artık klasik elle tutulur araç, ev vs gibi haklar kadar önem kazanması sebebiyle gün geçtikçe önemli hale gelmiştir.
Tereke, bir kişinin ölümünden sonra bıraktığı mal varlığıdır. Hukuksal tartışmamız bahsettiğimiz bu dijital varlıkların terekeye dahil olup olmayacağıdır. Şu an miras ile ilgili kanun maddelerimizde doğrudan bu hususta bir düzenleme yoktur. Fakat Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6.Hukuk Dairesi 13.11.2020 tarih 2020/1149 E., 2020/905 K. ve sayı ile bu konudaki ilk kararı vermiştir. Daire kararında miras bırakan kişinin hayatta olduğu süre boyunca kullandığı cep telefonu üzerinde iCloud bulut bilişim sistemi bulunduğunu sistem, fotoğraf, video, ses kayıtları, medya dosyaları, dokümanlar, mailler, notlar gibi birçok veriyi içerdiğini belirtmiştir. Sadece Apple kimliği ve şifresi ile erişilebildiği bu veriler, miras bırakan kişinin terekesi olarak kabul edileceğini ayrıca, miras bırakanın iCloud hesabına bağlı e-ticaret sitesi hesabı, hediye çekleri ve kuponları gibi mal varlıkları da terekeye konu olacağı sonucuna varmıştır.
Ölümün ardından mirasçılar noterlere başvurarak veya biraz daha karmaşık konular içim mahkemeye başvurarak mirasçılık belgesi alabilirler.
Dijital miras konusunun bir sıkıntısı da içerisinde kişisel verileri de barındırmasıdır. Kavramsal olarak kişinin ölümü ile birlikte verileri Kişisel Verilerin Korunması Hukuku kapsamından çıkmaktadır. Fakat ölümüm ardından belki ölen kişinin sır olarak sakladığı pek çok bilgiyi e-posta hesabının şifresini elde etmenizle birlikte erişebileceksiniz. Eposta içeriğinde yazışmalara ek olarak bu epostaya bağlı bütün sosyal medya hesaplarına da erişimi de bu kapsama almak gerekir. İşte dijital varlıkları barındıran (google, facebook, instagram, tiktok, twitter vb) şirketlerin ortak direnci öncelikle bu sır niteliğindeki bilgilerin ortaya çıkmasının istenmemesidir. Elbette ölen kişi hayattayken bir arkadaşını bu hesaplara erişim için yetkilendirmişse yani bir anlamda mirasçı seçmişse işler gerçekten kolay ilerlemektedir. Facebook’un bu konudaki politikasına buradan erişebilirsiniz. Problem bu seçilmemişse çıkmaktadır.
Hesaplara Erişim Sağlamak İçin Prosedürler
Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn ve diğer sosyal medya platformları, farklı dijital miras politikalarına sahiptir.
Facebook, varis atanmasına izin verir. Kullanıcılar öldüklerinde hesaplarını silmelerine ya da anıtlaştırılmış bir hesabı yönetebilecek ilgili kişi atamalarına izin verir. Ancak sadece doğrulanmış birinci derece yakınlar hesabı tamamen silmek için talepte bulunabilir. Kullanıcılar, hesabının ölümünden sonra ne olacağına karar vermek isterse, iki seçeneği vardır. Hesap ayarlarından hesaplarının otomatik olarak silinmesini seçebilir veya anıtlaştırılmış sayfayı yönetecek ilgili kişiyi oluşturabilir.
Twitter, vefat eden kişinin hesap erişimini hiçbir durumda vermez. Yalnızca hesabın kaldırılması için talepte bulunabilir. Vefat eden kişi hakkında bilgi, varisinin kimliği ve ölüm belgesi gibi ek belgeler gerektiğinde sunulması için bir e-posta gönderilir ve ardından buna yönelik işlem gerçekleştirilir.
Instagram, hesabın kapatılması ya da anıtlaştırması için bir form doldurmanız ve vefat eden kişinin doğum belgesi, ölüm belgesi, vefat eden kişinin veya mirasın yasal temsilcisi olduğunuzu belgelemek için resmi belgeler göndermeniz gerekir.
Google, Drive, YouTube ve Gmail hesaplarına vefat sonrası erişim için “Etkin Olmayan Hesap Yöneticisi” özelliğini sunar. 3 ila 18 ay arasında hesabınızda bir aktivite olmazsa en fazla 10 kişiye bildirim gönderilir ve hatta sizin onayınız dahilinde verilerinize erişim izni de verilebilir.
LinkedIn: Ölen üyelerin profillerini kaldırma veya anıtlaştırma seçeneği sunuyor. Talep, merhumun adına hareket etmek için yasal yetkiye sahip ve uygun belgelere sahip biri tarafından başlatılabilir. Yetkili olmayan kişiler ise bir kullanıcıyı vefat etmiş olarak bildirebilir.
Özel Hayat ve Dijital Miras
Sır alanı kişiye sıkı sıkıya bağlıdır. Sosyal medya direkt mesajlar, şahsı epostalar ve benzeri oldukça kişisel içerikler kişinin öze alanı olduğu için çoğu platform bu bilgileri vermemektedir. Ancak kişinin ölümü ve aranızdaki yakınlığı ispatlamak şartı ile bu hesapları kapatmaktadırlar. Mal varlığı açısından bir değerle eşleştirilemediği için mahremiyet açısından paylaşılmama eğilimi vardır. Yani şöyle bir soru ile ne kadar yakınınız da olsa (eşiniz, babanız, anneniz, çocuklarınız çoğu zaman sır açısından en yakın arkadaşınıza göre geride kalabilir) hayattayken erişmesini istemediğiniz bu özel alanınıza öldükten sonra erişilmesini ister miydiniz? Günlüklerinizin okunmasını istemeyeceğiniz gibi muhtemelen ölümden sonra da bu özel hayatınıza dahil olan bilgilere erişim istenmeyecektir.
Depremde vefat eden kişinin kripto borsa hesabı ne olacak?
Özel hayat kapsamında olabilecek içeriklerin paylaşılmamasının anlamlı bir sonucu olabilir. Geriye kalan mirasçılar da muhtemelen bu özel hayata girmek istemeyecektir. Peki milyonlarca takipçisi olan bir hesap değerlendirilemez mi? Bir kripto borsada milyonlarca dolarlık bir değere ulaşmış kripto borsa hesabı terekeye dahil değil midir? Bu mali karşılığı olan örnekleri çoğaltabiliriz. Gördüğünüz gibi miras hukukunun amaçlarından birisi olan ölen kişinin ekonomik değeri olan mal varlığının mirasçılara geçmesi fonksiyonu tam da burada işe yarayacaktır.
Borsalar cep telefonu uygulamaları ile çalışmaktadır. Ölen kişinin cep telefonu elinizdeyse ve bu uygulamalara erişim sağlayabiliyorsanız oturum açma ihtimaliniz vardır. Apple da iOS 15.2 güncellemesiyle dijital miras özelliğini getirdi. Böylece kullanıcıların vefatı durumunda vefat edenin iCloud hesaplarına ve kişisel bilgilerine erişebilmeleri için varis atayabilme imkanı tanıdı. Kullanıcılar cihazlarının ayarlar bölümünden dijital mirasçıyı birkaç adımla tanımlayabilme ve istemedikleri takdirde çıkarabilme imkânına sahiplerdir. Eğer bu yapılmışsa Apple’ın bulutta saklanan uygulama ve şifre bilgilerine erişme imkanı olacaktır. Bu atama yapılmamışsa bilindiği üzere Apple’dan bilgi almak hiç de kolay değildir.
Böyle bir sorunun teknik yollardan hızlı çözümü için borsada tecrübeli kişilerden destek almak doğru olacaktır. Buradaki erişim ile ilgili temel sorunumuz teknik yöntemler sonuçsuz kalırsa idari yollarla hesaplara nasıl erişim sağlanacaktır? Coin-base kripto borsa şirketi mirasçılar için bir başvuru sistemi oluşturmuş. Binance ise sitesinde doğrudan bir bilgi bulamazsak da şirketin Ceo’su tarafından Twitter da bu tür başvurular için bir prosedürleri olduğunu belirtmiş durumdalar. Esasen klasik bir miras konusunda olacağı gibi burada da doğrudan bir yöntem gösterilmese de eğer mirasçılığını ispat edebiliyorsanız ilgili şirket ile yazışma ile sonuç alınamazsa avukat aracılığı ile ve en sonunda da mahkemeden alınacak bir karar ile konu çözülecektir.
Ülkemizde pek çok yeri borsa bulunmaktadır. Türk Hukuk sisteminin uygulandığı bu borsalarda mirasçılar işlem yapması hem dil bariyerinin olmaması hem de bu şirketlerin merkezlerinin ülkemizde olması sebebiyle daha hızlı çözülecektir. Buradaki sorun şeffaflık noktasında da çıkacaktır. Sizler hesabın olduğunu iddia etmenize rağmen öyle bir hesabın olmadığı da belirtilebilir. Burada da banka hesapları üzerinden gitmek bir yöntem olabilir çünkü kripto borsalarsa para alışverişi için bankacılık sistemi kullanılmaktadır. Elbette yabancı bir borsa işlem başlatıp varlığını yerli borsaya taşımışsa ve hiç para çekmemişse veya göndermemişse yine bir iz bulmak zor olacaktır.
Acı günleri atlattıktan sonra önümüze gelecek olan bu konularla ilgili aklımıza gelenleri paylaşmak istedik, elbette uygulama en doğrusunu bize gösterecektir.
Bir kere daha depremde hayatını kaybeden bütün vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet diliyoruz.
Legalmatic Blog Yazıları
