Freelance İş Yapmak Yasal Mı?

Günümüzde freelance iş yapmak gittikçe popüler hale gelmektedir. Teknoloji sayesinde, birçok kişi belirli bir işverene bağlı olmaksızın kendi işini yapabilmekte, yeteneklerini ve hizmetlerini geniş bir müşteri tabanına sunabilmektedir. Bu yeni iş modeli, birçok fırsat sunduğu gibi, aynı zamanda bazı hukuki ve yasal soruları da gündeme getirmektedir.

Freelance İş Modelinin Tanımı

Freelance iş yapmak, bir kişinin belirli bir işverene bağlı olmaksızın, genellikle bir projeye veya belirli bir hizmete dayalı olarak kendi işini yapmasını ifade eder. Freelancerlar genellikle yazılım geliştirme, grafik tasarım, içerik yaratma, danışmanlık gibi alanlarda çalışırlar.

Freelance iş modeli, bağımsız çalışanların yeteneklerini kullanarak çeşitli projelerde çalıştığı bir iş modelidir. Geleneksel iş yerlerine bağlı kalmadan, serbest çalışanlar kendi programlarına göre çalışabilir ve genellikle farklı işverenlerle anlaşmalar yaparlar. Bu model, özellikle teknolojinin ilerlemesiyle birlikte popülerlik kazanmış ve giderek daha fazla kişi tarafından tercih edilen bir iş modeli haline gelmiştir.

Freelance çalışma, farklı sektörlerdeki profesyoneller için çeşitli fırsatlar sunar. İster bir yazar, tasarımcı, programcı veya pazarlama uzmanı olun, çeşitli becerilere sahip olan herkes freelance iş modelinden yararlanabilir. Bu iş modeli, çalışanlara daha fazla esneklik ve özgürlük sağladığı için birçok kişi için cazip hale gelmiştir.

Freelance İşin Yasallığı

Freelance iş yapmanın yasallığı, genellikle bulunduğunuz ülkenin hukuki ve yasal düzenlemelerine bağlıdır. Türkiye’de ve birçok ülkede freelance iş yapmak yasaldır. Ancak, freelancerların vergi yükümlülüklerini, sosyal güvenlik hükümlerini ve diğer yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir.

Vergi Yükümlülükleri

Freelance iş yapanlar, genellikle gelirlerini bireysel bir işletme veya bir şahıs firması olarak bildirirler. Bu durum, belirli vergi yükümlülüklerini beraberinde getirir. Freelancerların, gelirlerini düzenli olarak bildirmeleri ve doğru bir şekilde vergi ödemeleri gerekmektedir.

Freelance çalışma, serbest tarzda bir çalışma sistemi olduğu için vergi muafiyeti olduğu yanılgısı yanlıştır. Kişiler, yaptıkları işler karşılığında fatura kesmek zorundadır. Ayrıca freelancer olan kişiler, elde ettikleri gelir üzerinden vergi ödemekle yükümlüdür. Freelance çalışmalar için iki tür kazanç şekli mevcuttur:

1. Serbest Meslek Kazancı: Sunulan hizmet sürekli bir şekilde devam ediyorsa, yapılan iş serbest meslek kazancı olarak kabul edilir ve bu durumda vergilendirilir.
2. Arızi Kazanç (Süreklilik İçermeyen Kazanç): Tek seferlik freelance hizmet sunumu durumunda, bu kazanç 129.000 TL’nin (2023 içindir, her sene güncellenir, kontrol ediniz) altındaysa vergiden muaf tutulur. Hizmeti alan müşteri, işlem için gider pusulası düzenler ve stopaj öder.

Freelance İşlerde Vergilendirme Nasıl Yapılır?

Freelance iş yapmak isteyenlerin en çok kafasını karıştıran konulardan biri de bu durumdur. Freelance işlerden önce elde edilen kazancın niteliği tespit edilmeli ve buna göre gelirin nasıl vergilendirileceği belirlenmelidir. Yukarıda bahsedilen serbest meslek kazancı veya arızi kazanç ayrımı bu noktada önem kazanır. Arızi kazançlarda süreklilik olmadığı için yıllık toplam gelir 129.000 TL’ye kadar vergiden muaf tutulur. Ancak süreklilik varsa serbest meslek kazancı söz konusu olur ve freelance çalışan fatura kesmek zorundadır.

Serbest Meslek Makbuzu Nedir?

Şahıs şirketi olmayan bireyler, gelir vergilerini ödemek için serbest meslek makbuzu kullanabilirler. Serbest meslek makbuzu, fatura kesimi ve vergi ödemesi için kullanılan bir belgedir. Serbest meslek makbuzu düzenleyebilmek için öncelikle vergi dairesinden meslek mükellefiyeti almak gerekmektedir. Daha sonra anlaşmalı matbaalar aracılığıyla serbest meslek makbuzları bastırılıp, verilen hizmet için bu makbuzlar doldurulabilir. Doldurulan makbuzun aslı müşteriye verilerek hizmet bedeli tahsil edilir. Bu belgenin faturadan farkı, %20’lik stopaj kesintisidir. Yani müşteri, hizmet bedelinin yanı sıra %20 stopaj vergisi de ödemekle yükümlüdür. Stopaj vergisini müşteri, %18’lik KDV’yi ise ödemeyi alan freelancer öder.

Gider Pusulası Nedir?

Diğer bir fatura düzenleme yöntemi olan gider pusulası, sadece arızi kazançlar için kullanılabilir. Arızi kazançlar, sürekli olmayan, tek seferlik ve miktarı 40.000 TL’nin altında olan kazançları kapsar. Vergi Usul Kanunu’nda gider pusulası ile ilgili olarak, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, geliri basit usulde tespit edilenler, defter tutmak zorunda olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin; vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia içinde tanzim edip işi yapana veya satana imza ettirecekleri gider pusulası, vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir” ifadesi yer almaktadır. Ayrıca gider pusulasında %10 stopaj ve %10 KDV kesintisi uygulanır.

Proforma Fatura Nedir?

Proforma fatura, teklif faturası olarak da bilinir. Bu belge, alım yapılmak istenen durumlarda teklif ve planlama aşamasında kullanılır. Satıcı, alım için izin ve peşinat talep ettiğinde proforma fatura düzenleyebilir. Herhangi bir düzenlemeye tabi olmayan bu fatura, her şirketin kendi ihtiyaçlarına göre düzenlenebilir. Uluslararası ticarette kullanılan proforma fatura, aynı zamanda uluslararası satış sözleşmesi olarak da adlandırılır. Bu belge hazırlanırken “Proforma Fatura” başlığının kullanılması önemlidir.

Freelance Çalışanlar Hangi Durumlarda Vergi Ödemez?

Freelance çalışanlar, arızi kazançlardan elde ettikleri gelir 129.000 TL’nin altında ise vergi ödemezler. Ayrıca şahıs şirketi kuran ve 29 yaş altında olan freelancerlar, Genç Girişimci Desteği’nden faydalanabilirler. Bu destek kapsamında 18-29 yaş arası gençler, 3 yıl boyunca yıllık 75.000 TL’ye kadar elde ettikleri kazançlar için vergiden muaf tutulurlar.

Sosyal Güvenlik Hükümleri

Freelance iş yapanlar, genellikle sosyal güvenlik hükümlerinden sorumludurlar. Bu, genellikle sağlık sigortası, emeklilik katkıları ve işsizlik sigortası gibi hizmetleri içerir. Freelancerların, bu hükümleri yerine getirerek hem kendi geleceklerini hem de ailelerinin geleceklerini güvence altına alması önemlidir.

Türkiye şartlarında sağlık sigortaları, bir kurumda maaşlı olarak çalışan kişiler için devlet tarafından zorunlu tutulan sigortalardır ve işveren tarafından çalışan adına yapılır. Ancak serbest meslek çalışmalarında genellikle bir işveren bulunmaz ve yapılan iş dönemsel nitelikte olabilir. Bu durumda serbest çalışan freelancer sağlık sigortası bulunmadığı için olası bir sağlık sorununda dahi devlet hastanelerinden ücretsiz hizmet almak maalesef mümkün olmaz.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesine göre, “Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar” sigortalı kabul edilir. Serbest meslek statüsündeki çalışanlar bu kapsama girmez. Peki, serbest çalışan gazeteci hem sağlık sigortası sahibi olmak hem de emeklilik hakkı elde etmek için ne yapmalı? Özel sağlık sigortası ve özel emeklilik seçeneklerdir.

Daha gerçekçi bir çözüm, serbest çalışanın şirketleşmesinden geçer: Serbest çalışan gazeteci, şahıs şirketi kurarak iş faaliyetlerini faturalandırabilir ve vergilendirerek mesleğini sürdürebilir. Bu yöntemde kendi patronu olan çalışan, şahıs şirketi üzerinden sigorta ve prim için SGK ve BAĞ-KUR işlemlerini başlatabilir.

Sonuç

Freelance çalışma modeli, teknolojinin gelişmesiyle birlikte popülerlik kazanmış ve birçok profesyonele esneklik, özgürlük ve çeşitli projelerde yeteneklerini sergileme fırsatı sunmuştur. Ancak bu esnek çalışma biçimi, vergi yükümlülükleri, sosyal güvenlik hükümleri ve faturalandırma gibi konularda yasal sorumlulukları da beraberinde getirir. Freelancerlar, vergilendirme ve sosyal güvenlik gibi konularda bilgi sahibi olmalı, yasal yükümlülüklerini yerine getirerek hem kendilerini hem de ailelerini güvence altına almalıdır. Bu nedenle, serbest çalışma modelini tercih eden profesyonellerin, hem mevcut fırsatlardan maksimum düzeyde yararlanmak hem de olası yasal sorunlardan kaçınmak için yasal düzenlemelere ve güncellemelere dikkat etmeleri gerekmektedir.

Freelancer ile çalışırken freelancer hizmet sözleşmesi ve sonrasında hizmet tamamlandığında freelancer fikri haklar muvafakatnamesi imzalanması gerektiğini unutmamak gerekir. Bu muvafakatname fikri hakların devri için gereklidir.