Start-Up’lar İçin Birleşme Devralma Süreçleri

Birleşme ve Devralma Nedir?

Birleşme ve Devralma, şirketlerin yeniden yapılanma sürecinde sıkça başvurdukları ve ihtiyaç duydukları bir yöntemdir. Kısaca ifade etmek gerekirse, birleşme süreci sonunda iki veya daha çok şirket, kendi tüzel kişiliklerini ortadan kaldırıp yeni ve tek bir tüzel kişilik oluştururlar. Devralma süreci ise, bir şirketin tamamen ya da kısmen başka bir şirket tarafından devralınmasıdır. Bir şirketin tamamen devralınması durumunda, devralınan şirket tüzel kişiliğini kaybeder ve devralan şirketin tüzel kişiliği ile bütünleşir. Bununla birlikte, bir girişimci ürününü ticarileştirmek ve/veya işini genişletmek için ihtiyaç duyduğu sermayeyi bulmak için, girişim sermayesi fonlarına başvurmayı tercih edebilir. Start-up’ların girişim sermayesi ya da melek yatırımcılardan yatırım alması da, kısmi bir devralma olarak kabul edildiğinden, birleşme devralma konusu girişimciler için önemlidir. Bu süreçler, hukuki ve stratejik desteğin gerektiği ve bazen karmaşık durumların oluşabildiği proseslerdir. Aşağıda, genel bir yatırım alma sürecinin evreleri sıralanmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki start-up’lar için birleşme ve devralma süreci her durumda farklılık gösterir ve belirtilen evreler her süreçte tam anlamıyla yer almayabilir. Buna ek olarak, süreç gereği ek evrelerin eklenmesi gerekebiliyor. Burada anlatılanlar genel bir süreç üzerine kuruludur.

Yatırım Alma Sürecinin Evreleri

1. Başlangıç Görüşmeleri

Devralan ve devralınan, ya da yatırımcı ve girişimci, sürecin başında ilk görüşmeleri gerçekleştirirler. Bu görüşmeler, karşılıklı talepler, ihtiyaçlar ve olası risklerin anlaşılması ve yorumlanabilmesi açısından büyük önem taşır. Bu aşamada taraflar net ve kesin taahhütler vermekten olabildiğince kaçınırlar.

2. Gizlilik Anlaşmasının Hazırlanması

Taraflar, başlangıç görüşmelerinden sonra genellikle bir gizlilik anlaşması (NDA – non disclosure agreement) imzalarlar. Bu anlaşma ile taraflar, karşılıklı olarak gizli olarak belirlenen bilgileri ve ticari sırları üçüncü taraflara açıklamama taahhüdünde bulunurlar.

3. İş Planının Oluşturulması

Bu aşama tipik bir birleşme devralma sürecinde görülmez, ancak bir melek yatırımcı veya bir girişim sermayesi fonundan yatırım talep eden girişimciden istenir. İş planında; ürünün ve üretim planının detayları, start-up ekibinin kimlerden oluştuğu ve bu kişilerin rolleri, ürünün piyasaya sürülme zamanı, bu süreç için ne kadar yatırım gerektiği ve bu yatırımın sağlanması durumunda hangi aşamada ne kadar ve ne için harcama yapılacağına dair bilgiler bulunmalıdır.

4. Niyet Mektubu

Başlangıç görüşmelerinin tamamlanması, gizlilik anlaşmasının imzalanması ve gerektiği durumlarda iş planının yatırımcıya sunulmasının ardından taraflar bir niyet mektubu (Non Binding Letter of Intent, Memorandum of Understanding vb.) imzalarlar. Bu mektupla yatırımın veya işlemin kapsamı belirlenir.

Bu Niyet Mektubu, taraflar arasındaki asıl sözleşmenin temel çizgilerini belirlemek amacı taşır ve esas sözleşmenin imzalanmasından önce oluşturulur. Ayrıca, bu aşamada devralınacak ya da yatırım alacak şirketin başlangıç değerlemesi, çalışanları ve işleyişi hakkında bilgi edinilir. Dolayısıyla niyet mektubunun içeriği ve kapsamı büyük önem taşır. Zira Niyet Mektubu, belirtildiği gibi, sürecin devamını ve sonucunu etkileyebilecek önemli bir belgedir.

5. Veri Odası ve Due Diligence İncelemesi

Dördüncü aşamadan bu aşamaya geçiş, somut duruma bağlı olarak değişmekle birlikte genellikle 2 ila 5 hafta sürer. Yatırım alacak şirketin tüm kurumsal belgeleri, ticari kayıtları ve belgeleri, kredi sözleşmeleri dahil olmak üzere tüm finansal bilgileri, diğer kişi veya kuruluşlarla yaptığı sözleşmeler, sigorta poliçeleri, regüle sektörlerde faaliyet gösterenler için gerekli izin ve lisanslar, şirketin yasal kayıtları içeren davaları ve icra takipleri, marka, patent, faydalı model ve tasarımlar dahil şirketin tescilli varlıkları, iş hukuku ile ilgili tüm bilgi ve belgeler dahil olmak üzere devralma açısından önemli olabilecek tüm bilgi ve belgeler, fiziksel (PDR-Physical Data-Room) ve/veya sanal (VDR-Virtual Data-Room) veri odalarında belirli bir süre boyunca devralanın incelemesine sunulur. Bu noktada, devralan, uzman avukatların yardımıyla, işin ve devralınacak şirketin yapısını ve boyutunu göz önünde bulundurarak sunulan belgeleri inceleyecektir.

Bu incelemenin sonucunda yatırımcı, devralınacak şirketin ticari, finansal ve organizasyonel yapısına dair bilgi sahibi olur. İncelemenin ayrıntılı ve kapsamlı yapılması, devralanın avukatları tarafından hazırlanacak Due Diligence (DD) raporunun doğru ve güvenilir olması bakımından önemlidir.

Veri odası incelemeleri sonucunda elde edilen bilgi ve veriler DD raporuna aktarılır ve devralınacak şirketin kapsamlı bir analizi yapılır. Bu aşamada hazırlanan DD raporu, işin doğası ve devralanın isteğine göre temelde iki farklı şekilde oluşturulabilir. Bunlardan ilki, sadece önemli noktaların belirtildiği Kırmızı Bayrak DD raporlarıdır. İkinci seçenek ise, çok daha detaylı bilgi ve değerlendirmeleri içeren ayrıntılı DD raporudur.

Yatırımcı taraf, uzman avukatlarının ve finansal danışmanlarının hazırladığı hukuki ve finansal DD raporlarını inceleyerek şirket hakkında bilgi edinir ve yatırıma ilişkin son kararını verme fırsatını bulur.

6. Bağlayıcı Teklif

Veri odası incelemesinin tamamlanması, Due Diligence raporunun hazırlanması ve alıcının bu raporu incelemesi genellikle 2 ila 4 hafta sürer. Süreç olumlu şekilde devam etmesi durumunda, alıcı tarafından satıcıya öncelikli olarak fiyatla ilgili bir bağlayıcı teklif (Binding Offer) sunulur.

7. Rekabet Kurumu’na Bildirim

Rekabet hukuku gereğince, belirli birleşme ve devralma işlemleri, rekabetin korunması ve piyasadaki rekabetin azaltılmaması adına Rekabet Kurulu’nun denetimine tabidir. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 7. maddesi uyarınca, herhangi bir teşebbüs veya kişi, belirli bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabeti önemli ölçüde azaltabilecek bir birleşme ya da diğer bir teşebbüsün mal varlığını, ortaklık paylarının tümünü veya bir kısmını ya da kendisine yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araçları devralması durumunda, bu eylemler hukuka aykırı ve yasaktır ve bu tür birleşme veya devralmaların hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurumu’na bildirimde bulunulması gerekmektedir (Antitrust Pre-notification). Eğer ilgili birleşme veya devralma işlemi bu tür bir gerekliliği doğuruyorsa, işlemin rekabet hukuku bakımından ihlal teşkil etmemesi ve geçerli olabilmesi için 7. aşama olarak Rekabet Kurumu’na bildirimde bulunulacaktır.

8. Hisse Devir Sözleşmesi ve/veya Ortaklık Sözleşmesi

Bu aşamada, hisse devir sözleşmesi ve/veya ortaklık sözleşmesi (SPA- Share Purchase Agreement, Shareholders Agreement), duruma bağlı olarak diğer ikincil sözleşmeler (geçici hizmet sözleşmesi vb.) ile birlikte imzalanacaktır.

Satıcının mevcut hisselerinden bir kısmının alıcı tarafından devralınması durumunda, satıcı ile alıcı arasında bir SPA hazırlanır ve imzalanır.

Bir girişim sermayesi fonunun bir yatırım yapması durumunda, yatırımcı, yatırım yapılan şirkete belirli bir sermaye koyar ve karşılığında da şirketten bu sermaye miktarı karşılığında belirli bir oranda hisse alır. Bu durumda, yeni bir ortaklık söz konusu olduğu için, ortaklar arasında bir Ortaklık Sözleşmesi imzalanması gerekmektedir.

Bu sözleşmeler, yukarıda açıklanan Due Diligence raporlarına dayandırılarak hazırlanır. Due Diligence incelemesi sonucunda tespit edilen ve değerlendirilen belirli hususlar, işlemin tamamlanabilmesi için ve işlem tamamlanmadan önce düzeltilmesi amacıyla ön koşul (CP- Conditions Precedent) olarak kabul edilir. Bu hususlardan kaynaklanan ve/veya bu hususlara dayalı ticari ve hukuki problemlerin ortaya çıkması durumunda, sorumluluğun satıcı tarafta olacağına dair beyanlar ve garanti (Representations and Warranties) belirlenir.

9. Aşama: Diğer Başvurular ve Ön Koşulların (CP) Tamamlanması

Duruma ve olayın gerekliliklerine göre, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının, Bağımsız İdari Otoritelerin (EPDK, SPK, TAPDK vb.) ve diğer yetkili mercilerin onayı gerekiyorsa, ilgili başvurular ve bildirimler yapılacaktır. Ön koşulların tamamlanmasının ardından kapanışa geçilecektir.

10. Aşama: Kapanış

Birleşme ve devralma işleminin hukuken başarıyla tamamlanabilmesi için kapanışın (Closing) gerçekleştirilmesi gereklidir. Kapanış esnasında taraflar tüm yükümlülüklerini yerine getirirler. Bu kapsamda, devreden taraf gerekli belgeleri imzalar ve hisse senetlerini devralana devreder. Devralan taraf ise, kararlaştırılan işlem bedelini, yani hisse değerini (Purchase Price) devreden tarafa transfer eder. Taraflar, yükümlülüklerinin karşılıklı olarak ifa edilmesinin ardından, kapanış esnasında karşılıklı olarak verilen belgelere ilişkin bir teslimat ve kabul tutanağı hazırlarlar. Bu tutanak, her iki tarafın temsilcileri tarafından imzalanır.